Βία στο Ζευγάρι

   Η βία είναι κοινωνικό φαινόμενο, υπάρχει παντού. Στο σχολείο, στο γήπεδο, στις γειτονιές πλέον πολύ έντονα, στην οικογένεια. Όπου υπάρχουν άνθρωποι υπάρχει και αυτή. Δεν είναι στα γονίδιά μας, είναι στο μυαλό μας και στις σχέσεις μας. Υποβόσκει σε καταπιεσμένες ανάγκες και επιθυμίες και διαστρβλωμένες αντιλήψεις για τον άνθρωπο και τη φύση του. Βρίσκεται κρυμμένη στην αδυναμία μας να αποδεχτούμε την διαφορετικότητα αλλά και την ισότητα, την αδυναμία μας να συνυπάρξουμε με τους άλλους ανθρώπους αρμονικά. Η βία είναι ζήτημα πολιτικής, ζήτημα εξουσίας, το δίκιο το έχει ο πιο δυνατός, και όπως είπε και ο Μισέλ Φουκώ κάθε εξουσία είναι εξουσία ζωής και θανάτου.

   Το φαινόμενο της βίας στην οικογένεια άρχισε να μελετάται μετά τη δεκαετία του 70 κυρίως λόγω της δράσης του φεμινισμού. Είναι δύσκολο να μελετήσουμε τέτοια φαινόμενα γιατί πέρα από τη σωματική βία, όπου είναι εμφανή τα σημάδια της, η ψυχολογική βία, η καταπίεση και οι άλλες μορφές δεν είναι εύκολο να αναγνωριστούν ούτε καν από τα ίδια τα θύματα και να ομολογηθούν.

    Η σωματική βία και η ψυχολογική βία είναι άρρηκτα συνδεδεμένες. Κανένας δεν σηκώθηκε ένα πρωί και έδειρε τη γυναίκα του. Υπάρχει μια ολόκληρη διαδικασία ψυχολογικής βίας, τρομοκρατίας και καταπίεσης από πριν, συνήθως από την αρχή της σχέσης, που εξελίσεται σε σωματική βία. Πως το καταλαβαίνουμε; Από το αίσθημα του φόβου. Όταν μας δημιουργεί ο άλλος το αίσθημα του φόβου, τότε κάτι δεν πάει καλά. ψυχολογική βία είναι όταν ο ένας από τους δύο συντρόφους υιοθετεί μια σειρά από συμπεριφορές και λόγια που έχουν σαν στόχο την περιφρόνηση  και την άρνηση του άλλου και δεν εμφανίζονται σε στιγμές θυμού, αλλά είναι διαρκείς και είναι ο τρόπος που λειτουργούμε. Με λίγα λόγια, όταν αντιλαμβανόμαστε και μεταχειριζόμαστε τον άλλον σαν αντικείμενο και θέλουμε να ασκούμε εξουσία πάνω του.

     «είναι λίγο οξύθυμος αλλά είναι καλός», «φωνάζει λίγο παραπάνω αλλά εντάξει», «είναι αθυρόστομος, αλλά πάντα έτσι ήταν». Αναρρωτιέμαι καμιά φορά πως είναι δυνατόν κάποιος που φωνάζει συνέχεια να μην είναι βίαιος ή κάποιος που βρίζει τον/την σύντροφό του να μην είναι βίαιος. Ο λαός μας λέει η γλώσσα κόκκαλα δεν έχει και κόκκαλα τσακίζει. Τα λόγια, οι βρισιές, η υποτίμηση, ο εξευτελισμός της προσωπικότητάς μας είναι πολύ σοβαρές μορφές βίας, με άσχημες ψυχολογικές συνέπειες.

   Οι μορφές με τις οποίες εμφανίζεται η βία στο ζευγάρι είναι πολλές και δυστηχώς δεν έχουμε το χώρο να τις αναλύσουμε όλες. Επιγραμματικά μπορούμε να πούμε ότι είναι ο έλεγχος με σκοπό την επιβολλή του τρόπου ζωής του θύτη, την παθολογική ζήλεια, τη οικονομική υποδούλωση, την απομόνωση, την υποτίμηση, τον εκφοβισμό.

Όλα έχουν σαν σκοπό την άσκηση εξουσίας, να κάνω τον άλλον όπως θέλω εγώ και όχι να τον βοηθήσω να αναπτύξει την προσωπικότητα και τα ιδιαίτερα ενδιαφέροντά του μέσα στα πλαίσια της σχέσης.

   Υπάρχουν όμως πολλές γυναίκες (λέω γυναίκες γιατί συνήθως είναι τα περισσότερα θύματα και γιατί σπανίζουν οι έρευνες για άντρες θύματα στις σχέσεις) οι οποίες μένουν σε μια σχέση ακόμα και να δέχονται κακοποίηση ή βία. Το ανέχονται σιωπηλά και από ένα σημείο και μετά ξέρουν ότι δεν πρόκειται αυτό να αλλάξει. Παρόλ΄ αυτά δεν φεύγουν από το τύρρανο σύντροφό τους.

   Όταν κάποιος έχει μάθει να είναι το θύμα και ζει με το αίσθημα της αδικίας ίσως βρει κάποιον που να του επιβεβαιώνει ότι είναι θύμα. Αναζητούμε συντρόφους που μας συμπληρώνουν. Το θύμα θα ψάξει το θύτη και το αντίστροφο. Η βία θέλει δύο ή περισσότερους. Έπειτα και κυρίως η ψυχολογική μορφή βίας, έρχεται σιγά και γλυκά. Όταν μας ζηλεύει ο σύντροφος μας στην αρχή της σχέσης ίσως και να μας κολακεύει, μετά όμως καταντάει ανυπόφορο. Όταν μας ρωτάει λεπτομέρειες ίσως να το πάρουμε σαν ένδειξη ενδιαφέροντος, αλλά αργότερα στη σχέση να μας κουράσει ή ακόμα χειρότερα να μας οδηγήσει στο να μην έχουμε κοινωνική ζωή για να μη δίνουμε εξηγήσεις και να μην έχουμε φασαρίες.

   Υπάρχουν πολλές γυναίκες που δικαιολογούν τη βία ακόμα και τη σωματική από τους συντρόφους τους. Είναι κάτι παρόμοιο με το σύνδρομο της Στοκχόλμης όπου τα θύματα υπερασπίζονταν τους θύτες τους. Δεν είναι λίγες αυτές που λένε ότι το άξιζα, καλά μου έκανε, έτσι είναι οι άντρες και άλλες τέτοιες δικαιολογίες. Επίσης είναι πολλές αυτές που πιστεύουν στο «τελευταία φορά έγινε». Να τελειώνουμε όμως μια και καλή με αυτές τις δικαιολογίες. Πόσες φορές είναι οι τελευταίες και ποιος μας έχει πει ότι μας αξίζει η βία;;;;

   Οι γυναίκες κοινωνικοποιούνται με βάση ένα μοντέλο ετεροκαθορισμού. Μαθαίνουν δηλαδή να καθορίζονται μέσα από τις σχέσεις τους με τους άλλους και μεγαλώνουν μαθαίνοντας να ικανοποιούν πρώτα τις επιθυμίες των άλλων. Σε κάποιες ακραίες περιπτώσεις μπορεί να νοιώθουν ότι χωρίς τους άλλους, ή χωρίς το γάμο δεν έχουν αξία και έτσι είναι πρόθυμες, ασυνείδητα βέβαια, να ανεχτούν πολλές καταστάσεις προκειμένου να φανούν συνεπής με το ρόλο τους ως γυναίκες και να μη φανεί ότι εγκατέλειψαν την συζηγική εστία.

   Πραγματικά το θέμα είναι ανεξάντλητο και μπορούμε να αφιερώσουμε τόμους αναλύοντας τη βία στο ζευγάρι και το γιατί δεν φεύγουν τα θύματα από τέτοιες σχέσεις. Υπάρχουν πολλές δομές για γυναίκες θύματα κακοποίησης όπου μπορούν να αναζητήσουν βοήθεια και υπάρχουν πολλές γυναίκες που νίκησαν το φόβο και ξέφυγαν από μια σχέση βίαιη.

  Έχει γίνει ξεκάθαρο σήμερα ότι η βία πατάει σε μια κρίση. Κρίση οικονομική που γίνεται κοινωνική και κατ επέκταση ανθρωπιστική. Έτσι μια ατομική κρίση, ένα έλλειμμα ατομικό, ψυχολογικό, μπορεί να γίνει αιτία και αφορμή για βία στις σχέσεις μας. Όταν θεωρώ ότι είμαι ανώτερος από τον άλλον ή κατώτερος ασκώ ή του επιτρέπω να μου σκήσει βία οποιαδήποτε μορφής.

   Θα κλείσω με κάτι που είπε ο Φρόιντ πολλά χρόνια πριν: ο πολιτισμός μας έκανε ένα αποφασιστικό  βήμα όταν ο άντρας αντικατέστησε τη λόγχη με την ύβρη.